Sonder – projectplan
Sonder
Projectplan
Speelduur 30-40 minuten
Opera/muziektheater
Kan binnen en buiten gespeeld worden
In 2021/2022 maakt Collectief Ludvik de thriller-opera ‘Sonder’.
In ‘Sonder’ zien we een vrouw die zichzelf in de wereld verliest en die de wereld in zichzelf verliest. Ze sluit zichzelf op in een kamer, ter bescherming van zichzelf. Maar juist in die kamer zal ze haar donkerste kanten ontdekken.
In de voorstelling ziet het publiek een vrouw in een vrij lege kamer. Er staat enkel een stoel, er hangt een schilderij en op de muur zit een geel behang met een uitgebreid patroon. Het schilderij valt van de muur. De vrouw pakt het op en hangt het weer terug. Ze overtuigt zichzelf ervan dat dit nog nooit eerder is gebeurd.
Langzaam krijgt het publiek stukjes informatie over de vrouw. De toeschouwers komen erachter dat de vrouw uitgebreide patronen voor zichzelf heeft gecreëerd. Elke seconde van de dag is ingevuld, zodat er niets aan het toeval wordt overgelaten. Er is geen ruimte voor dingen die niet van te voren zijn bedacht. Ze leeft in deze patronen om zichzelf ervan te overtuigen dat ze de controle heeft. De controle over haar eigen leven en de wereld om haar heen. Aanvankelijk leek dat te lukken, maar steeds vaker krijgt de vrouw last van vreemde visioenen. Ze hoort stemmen, ziet vreemde verschijningen. Daarom heeft ze besloten zichzelf in een kamer op te sluiten en deze nooit meer te verlaten. In deze kamer heeft ze de controle over haar wereld en kan ze alles naar haar hand zetten. Het schilderij valt van de muur. De vrouw hangt het terug. Er verschijnen barsten in de muur, die de vrouw vakkundig weer dicht plamuurt.
Langzaamaan begint de vrouw patronen te zien in het gele behang. Dat ontwikkelt zich, tot ze andere vrouwen ziet. Één, soms zelfs twee. Ze lijken sprekend op haar. Ze zingen, ze spreken en proberen de vrouw door het behang te lokken. De vrouw begint de grip op de werkelijkheid steeds meer te verliezen. Het behang begint los te laten, het schilderij valt stuk op de grond. De vrouw laat de mysterieuze figuren steeds dichterbij komen, tot ze eraan toegeeft. Ze trekt het behang van de muren en geeft zich over aan de stemmen.
Iedereen leeft in patronen. Bewust of onbewust, gewild of ongewild. Patronen geven structuur en duidelijkheid, maar zorgen er ook voor dat je in je eigen wereld blijft. Dat je misschien dezelfde fouten blijft maken of dezelfde mensen blijft zien. Uit je patronen stappen is moeilijk en de uitkomst is onzeker. Er is dan ook een continue spanning tussen de veiligheid van het leven in je patronen en de mogelijkheden die het eruit stappen kan bieden.
In ‘Sonder’ onderzoekt Ludvik hoe je omgaat met de donkere kanten van jezelf. Veel mensen hebben de neiging om veilige patronen voor zichzelf te creëren, waarin geen ruimte is voor vreemde gedachten, visies of afwijkend gedrag. Alles wat we niet willen denken, vinden of doen proberen we diep weg te stoppen. Maar is dat wel goed? Welke gedachten, welk gedrag kan je blijven wegdrukken zonder gevolgen op de lange termijn? En ben je als mens niet veel meer ‘jezelf’ als je alles toelaat, het goede en het slechte, en de controle af en toe loslaat?
Volgens Carl Gustav Jung, een befaamd Zwitsers psycholoog, heeft ieder mens een donkere kant. Hij noemt het ‘de schaduw-archetype’. Het is de plek waar de primitieve, dierlijke en onderdrukte eigenschappen van de mens huizen. De donkere gedachten, verlangens en ideeën. Maar het is ook de plek waar creativiteit en zelfexpressie leeft. De mens krijgt, volgens Jung, geleerd om deze schaduw weg te stoppen. Echter heeft dit gevolgen voor je gedrag. Des te verder je je schaduwkant wegdrukt, des te donkerder en onvoorspelbaarder hij wordt. In ‘Sonder’ wordt het spanningsveld tussen het accepteren en onderdrukken van je schaduwkanten onderzocht. In hoeverre kan je je donkere kanten accepteren? Kan je je eigen patronen doorbreken en je zwarte kant onder ogen komen?
In ‘Sonder’ laat Collectief Ludvik zich inspireren door twee klassieke horrorverhalen: ‘The Fall of the House of Usher’ van Edgar Allan Poe en ‘The Yellow Wallpaper’ van Charlotte Perkins Gilman. Een van de belangrijkste aspecten van deze verhalen die het collectief inspireert is de connectie tussen het huis van het personage en diens mentale staat van zijn. Als het goed gaat met het personage, gaat het goed met het huis. Maar als het personage de grip op de realiteit of de controle begint te verliezen, begint ook het huis scheuren te vertonen.
Het hoofdpersonage in ‘Sonder’ is een onbetrouwbare verteller. Hierdoor is er vanaf het begin een spanning tussen het personage en het publiek. Wat kan je vertrouwen en wat niet? De twee schaduwen van de vrouw zullen aanvankelijk worden gezien als de antagonisten van het verhaal, maar gedurende de voorstelling zal dit langzaam veranderen en verschuiven. Zo hebben alle personages op toneel hun lichte en donkere kanten en is niemand 100% te vertrouwen voor het publiek.
De voorstelling wordt gemaakt en opgebouwd als een muziekstuk. De muziek dient als motor van het drama en stuwt het verhaal voort. Elk woord, gesproken of gezongen, en elk geluid wordt bewust gekozen en krijgt een plek in de compositie. Ludvik onderzoekt hoe je de gedachten van iemand kan verklanken die langzaam de grip op de werkelijkheid en zichzelf verliest.
De muziek wordt gecomponeerd door Stan Geurts, de vaste componist van het collectief, voor stemmen, viool en piano. Hij zal in ‘Sonder’ veelvuldig gebruik gaan maken van patronen. Hij gebruikt invloeden uit minimal music, schrijft ostinatos en componeert leitmotiven die zich blijven herhalen en ontwikkelen. Meerstemmige zang is een belangrijk ingrediënt voor deze voorstelling en wordt vaak gebruikt als de vrouw de realiteit uit het oog verliest.
Jibbe Willems zal de tekst schrijven voor ‘Sonder’. Jibbe is een Arnhemse toneelschrijver met ontzettend veel ervaring binnen muziektheater en opera en wil graag deze samenwerking aangaan met nieuwe jonge makers uit Arnhem. Ludvik wil op zijn beurt heel graag de samenwerking aangaan met een ervaren auteur als Jibbe en bewondert al lange tijd zijn muzikale schrijfstijl. In ‘Sonder’ gaat Jibbe op zoek naar iemand die zichzelf in de wereld verliest en die de wereld in zichzelf verliest. Hij schrijft over de verwrongen mentale staat van een hoofdpersonage, in combinatie met de wereld om haar heen die zich als levend wezen gedraagt. Een meerstemmige realiteit die vormgegeven wordt met een meerstemmige muzikaliteit.
Timo Arling is verantwoordelijk voor de vormgeving van decor en kostuums. Hij zal de kamer van de vrouw op minimalistische wijze vormgeven. Het decor staat niet alleen op het toneel, maar reikt het publiek in. Zo worden zij onderdeel van het verhaal en zitten ze samen met de vrouw vast in de kamer.
De voorstelling wordt zelfstandig geproduceerd door Collectief Ludvik. De makers van Ludvik vormen tevens met elkaar de kern van het artistieke team. Tijdens het maakproces bepalen zij samen de regie. In de laatste periode van de repetities zal er een eindregisseur aanwezig zijn. Het collectief heeft vaker succesvol gewerkt volgens deze werkwijze. Op deze manier kunnen de leden van het collectief werken aan hun artistieke signatuur, maar hebben zij ook een eindregisseur die een frisse blik op het materiaal kan werpen. De voorstelling wordt uitgevoerd door Milou Peters, Anne Wielink, Maartje Goes en een nader te bepalen pianist.
‘Sonder’ is de tweede festival voorstelling van Collectief Ludvik, nadat Ludvik in 2018 ‘Vlag’ maakte voor de Winterkaravaan. Ludvik ziet festivals als zeer geschikte speelplekken voor het genre theater dat het collectief maakt. Het publiek zit dicht op de huid van de spelers, waardoor er een zekere intimiteit ontstaat tussen de spelers en het publiek. Een groot deel van het festivalpubliek komt nooit of zelden in aanraking met (live-) opera. Op deze manier haalt Ludvik opera uit de concertzalen en vindt het collectief op toegankelijke wijze een nieuw publiek voor dit klassieke genre.
